KAWIH
Saha di antara hidep nu can kungsi ngaregepkeun kawih? Saréréa gé tangtu kungsi ngaregepkeun kawih. Ngaregepkeun kawih kaasup kana ngaregepkeun kalangenan atawa hiburan. Biasana nu ngaregepkeun ngarasa kahibur. Teu mustahil nu nalangsa gé jadi bungah, atawa sabalikna, sanggeus ngaregepkeun kawih jadi sedih jeung nalangsa, sabab eusi rumpaka kawih ngingetkeun deui ka éta paregep kana pangalaman dirina nu geus kaliwat.
Cing, kumaha karasana ku urang mun geus ngaregepkeun kawih? Tangtu waé teu sarua, sabab wanda kawih anu diregepkeunana bakal mangaruhan kana suasana paregepna, pangpangna mah kasang tukang jeung pangalamanana. Jalma nu paséhat basa Sunda bakal babari nyangkem rumpaka kawih Sunda. Kitu ogé jalma nu mindeng ngaregepkeun atawa maca rumpaka kawih bakal babari nyangkemna.
Basa di SMP/MTS hidep ogé kungsi narima pangajaran ngeunaan kawih. Tah, ayeuna hayu urang neuleuman deui eusi rumpaka kawih. Ngan bisi hidep poho deui, urang pedar heula ngeunaan kawih.
Naon ari kawih? Kecap kawih asal tina kecap kavy (baca, kawi) anu hartina sa’ir (kavya – bujangga). Kawih nya éta rakitan basa anu ditulis ku para bujangga atawa seniman sarta miboga birama anu ajeg (angger). Sakumaha ilaharna lagu, kawih kabeungkeut ku wiletan jeung témpo atawa ketukan. Nu matak kawih sok disebut ogé lagu-lagu nu kaasup sekar tandak, boh kawih tradisional boh wanda anyar.
Kawih mah béda jeung pupuh. Kawih teu kauger ku rupa-rupa aturan atawa patokan kawas nu aya dina pupuh.
Rumpaka kawih téh eusina pinuh ku ajén atikan. Ari rumpakan kawih teu béda jeung rumpaka wangun puisi séjénna. Ngan kawih mah geus dilengkepan ku aturan titilaras. Unsur-unsur nu aya dina kawih teu béda jeung unsur-unsur nu aya dina puisi atawa sajak, nya éta ngawengku téma, nada, rasa, jeung amanat. Kawih salah sahiji kasenian (seni sora) titinggal karuhun nu diwariskeun sacara turun-tumurun.
Kawih kaasup kasenian anu kahot sarta dikatégorikeun minangka cikal bakal seni sora nu aya di masarakat Sunda.
Nilik kana sajarahna, kawih dibagi jadi tilu kurun waktu, nya éta: (1) Kawih buhun atawa tradisional. Buhun hartina kuno, jaman baheula atawa kecap séjén tina bihari. Période kawih buhun aya dina kurun waktu saacan jaman Jepang nepi ka Jaman Jepang. Lagu anu kaasup kawih buhun di antarana lagu “Banjar Sinom”, jeung sajabana. (2) Kawih Jaman Jepang dimimitian kira-kira Jepang datang ka Indonesia dina taun 50-an. Sababaraha kawih anu aya dina Jaman Jepang di antarana lagu “És Lilin”, “Balon Ngapung”, “Géhgér Soré”,”Bandowati”, jeung sajabana. (3) Kawih wanda anyar atawa kawih alam kiwari nya éta kawih jaman ayeuna. Kurun waktu kawih wanda anyar dimimitian ti taun 50-an nepi ka kiwari. Kawih wanda anyar di antarana “Anggrék Japati”, “Cinta Nusa”, Baju Héjo”,”Angin Priangan”, “Hujan Munggaran, jsb., kaasup kawih-kawih anu dikolaborasikeun.
Conto Rumpaka Kawih
Ieu di handap aya rumpaka kawih anu judulna ngeunaan kadaharan.
(Rumpaka kawih 1)
És Lilin
És lilin mah (dunungan) kalapa muda
dibantun mah (dunungan) ka Sukajadi
abdi isin dunungan samar kaduga
sok sieun mah aduh henteu ngajadi
És lilin mah ... didorong dorong
di bantun mah ... dibantun ka Sukajadi
abdi isin dunungan samar kaduga
sok inggis mah aduh henteu ngajadi
És lilin mah ceuceu buatan Bandung
dicandak mah geuning ka Cipaganti
abdi isin jungjunan duh babaringung
sok inggis mah aduh henteu ngajadi
Itu saha dunungan nu nungtun munding
digantelan geuning ku saputangan
itu saha dunungan nu ginding teuing
sihoreng mah aduh geuning jungjunan
